Obično bi se išlo u kuću gdje ima cura za udaju ili dečko za ženidbu. Cura bi skupljala svoje prelo ali bi prije toga morala pripremiti kuću (pomesti, oprati cilindar na petrolejci i pripremiti ono što bi se trebalo raditi na prelu). Uglavnom bi se skupilo i mlado i staro, pa i djeca. Cure bi imale pratnju svojih majki koje bi nosile lampaše. Obično se na prelo išlo zimi po noći, (iako nije pravilo) kad u selima nije bilo većih poslova. Uz masnicu ili uštipke i piće pjevalo se, igralo, razgovaralo i zabavljalo, a i radilo. Radovi koji su se znali raditi u sklopu prela: stupanje konoplje, predenje, tkanje, čijanje perja.
Dečki i cure na prelu bi se zagledavali i ugovarali ženidbu i udaju.
Nekada uz ognjište, a kasnije uz glinene peći, stariji su znali pričati mladima razne priče o hajducima, vukodlacima, vješticama i junacima.
Običaju stupanja konoplje ili lana veselile bi se i cure i dečki. Obično bi se sakupili u večernjim satima kod jedne kuće gdje su pripremljene stupe. Jedni bi stupali, a drugi bi ležali na konoplji i grijali je kako bi se bolje stupala. Dečki bi najčešće stupali a cure bi držale ručicu konoplje. Oni koji ne bi radili, nego grijali konoplju, pjevali bi pjesme i zabavljali one koji stupaju i po potrebi bi ih zamjenjivali.
Zatim se predivo grebenalo (postojalo je grubo grebenanje i fino grebenanje) tako da ostane čisto vlakno.
Kad bi se izgrebena stavlja se u navitak i postaje povismo. Povismo se stavlja na prešljicu i uzima se vreteno za presti. Povismo prelja razvlači i suče jednom rukom a drugom drži vreteno na koje namata pređu. Preslica se obično zatakne za pas, a neke žene koje bi prele bi imale tronožac s rupicom u koju bi uglavile prešljicu. Znalo se i otkinuti dio povisma koji se istrlja u ruci i stavi na lampu petrolejku. Vjerovalo se ako ide plamen u zrak, onda će se cura koja je skupila prelo uskoro udati, ako pada dole neće biti tako skoro udaje. Kad bi se na prelu sve isprelo, onda bi se namotalo na rašak, potom bi se skidalo i parilo (što nije običaj prela, stavljalo bi se u drvenu bačvu zvano parilo kako bi postalo bijelo).
Postupak parenja: pređa se stavi u parilo, zagrijana voda miješa se s pepelom (da se dobije lukšija) i prelije se preko pređe. Najprije se pređa parila zagrijanom vodom a nakon toga i kipućom također pomiješanom s pepelom. To bi se ponovilo ako je potrebno više puta i uvijek iza svakog parenja pređa bi se ispirala. Pređa bi obično preko noći stajala u parlu i drugi dan bi se ispirala služeći se peračom i koristeći prakljaču (perača je drveno pomagalo na koje se stavlja predivo, a prakljača drveno pomagalo s kojim se udara po pređi i perači). Nakon pranja pređa bi se sušila, a potom osušena stavljala na vitlenke kako bi se motala u klupka. Takva pređa spremna je za navijanje zvano osnutak.
Pomagalo zvano katar služilo je za određivanje širina i dužina tkanja. Nakon određene širine i dužine tkanja osnutak se stavlja na taru kako bi se tkala pređa da postane platno, šarenica, ponjava i razni pokrivači.
Drugi običaj koji bi se događao na prelu je čijanje perja što znači priprema jastuka za udaju. Na stol bi se stavilo sito ili rešeto napunjeno perjem koje je potrebno očistiti od patrljica.
Perje bi se čijalo do neka doba noći, a potom bi se nastavljalo s plesom i pjesmom. Cura kod koje bi se održavalo prelo bi častila svoje prelce s masnicom, uštipcima i rakijom.
Prije nego bi cure sa svojim pratnjama napustile prelo, dečki bi ugovarali prelenje tj. dogovarali bi pratnju svoje cure do kuće. Cura kod koje se održavalo prelo bi također ugovarala prelenje sa svojim dečkom s kojim ima ozbiljne namjere.
za Portal Selo.hr – Jelena Salopek – ZUK Korana
